Data publikacji: 04-09-2023
Informacja jest tlenem współczesności. Przesącza się przez mury zwieńczone drutem kolczastym, przenika przez naelektryzowane granice. Zacytowany fragment wystąpienia Ronalda Regana oddaje wagę wiadomości w prowadzeniu działalności gospodarczej. Jest niezbędna do podejmowania trafnych decyzji – a przez to wartościowa – ma jednak tendencję do niekontrolowanego rozprzestrzeniania się.
Rozumiejąc rolę informacji prawodawcy starają się ją chronić. Regulacje ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[1] – stanowiące echo postanowień Porozumienia w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej[2] uznają za czyn nieuczciwej konkurencji ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, rozumianą jako informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Można powiedzieć, że tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi poufna informacja posiadająca wartość gospodarczą, a w szczególności informacja techniczna, technologiczna lub organizacyjna[3].
Przedsiębiorcy, których interes został zagrożony lub naruszony wspomnianym czynem nieuczciwej konkurencji, mają szeroki wachlarz możliwych roszczeń. Od żądania zaniechania szkodliwych działań przez usunięcie skutków naruszenia, aż po żądanie naprawienia wyrządzonej szkody czy wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści[4]. Co więcej, pokrzywdzony może również złożyć wniosek o ściganie przestępstwa penalizującego ujawnienie lub wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa[5]. To wszystko, pod warunkiem iż ich informacja uznana zostanie za należycie chronioną tajemnicę, a oni wykażą, że podjęli odpowiednie działania o naturze faktycznej: kontrola dostępu, zabezpieczenia cyfrowe i fizyczne, oraz organizacyjno-prawnej, w szczególności zawieranie umów o zachowaniu poufności, występujących często pod skrótem NDA – Non-disclosure agreements[6] .
W świetle powyższego nie powinno dziwić, iż zawieranie umów o zachowaniu poufności jest stałym elementem poprzedzającym negocjacje lub merytoryczną współpracę. Naturalną tendencją strony proponującej zawarcie umowy jest możliwie szczelne uregulowanie zasad na jakich informacje mają być wykorzystywane w tym ujawniane osobom trzecim. Najczęściej spotykanym rozwiązaniem w tym zakresie jest zezwolenie na wspomniane działania jedynie w przypadkach kiedy służą one realizacji celu umowy np. ocenie czy podjęcie współpracy jest korzystne, przeprowadzeniu negocjacji lub określonej współpracy.
Równocześnie praktyka wypracowała zestaw standardowych – powszechnie akceptowanych wyłączeń spod rygoru zachowania poufności lub uznawania informacji za poufną.
- Pierwszy przypadek to pozyskanie informacji przed ich uzyskaniem od strony ujawniającej lub pozyskanie informacji od strony trzeciej. Uzasadnienie takiego wyłączenia w obu przypadkach jest takie samo – kiedy informacja nie pochodzi od przedsiębiorcy ujawniającego to nie może on twierdzić, iż jest to „jego” tajemnica.
- Wariacją powyższego jest upublicznienie informacji, w skutek okoliczności za które nie ponosi odpowiedzialności strona otrzymująca informacje. Uzasadnienie jest podobne co powyżej. Wiadomość publiczna nie należy do nikogo. Przyjmuje się, że ujawnienie informacji musi dotyczyć bądź jej esencjalnej części, bądź najbardziej istotnych danych ze zbioru informacji. Jeżeli zatem dojdzie do ujawnienia jedynie fragmentu określonego rozwiązania, i to o drugorzędnym znaczeniu, nie możemy powiedzieć, że informacja jest powszechnie znana[7].
- Kolejny przypadek to wytworzenie – uzyskanie informacji w sposób niezależny od wiadomości pochodzących od przedsiębiorcy. Uzasadnienie tego wyłączenia jest bardziej skomplikowane – informacje w stosunku do np. utworów lub wynalazków są walorami dużo mniej zindywidualizowanymi, można wręcz powiedzieć „obiektywnymi”. Skoro w teorii prawa dopuszcza się istnienie twórczości równoległej, tzn. niezależne stworzenie takiego samego dzieła lub wynalazku, to tym bardziej należy dopuścić równoległe wytworzenie takiej samej informacji, szczególnie kiedy jest ona logiczną konsekwencją powszechnie dostępnych danych. Wyłączenie to koresponduje z regulacjami Uznk, w myśl których pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa nie stanowi natomiast czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części.
- Najpowszechniej stosowane wyłączenie dotyczy ujawnienia informacji w następstwie prawnego nakazu skierowanego do osoby otrzymującej informację. Strony umownie nie mogą bowiem wyłączać zasad powszechnie obowiązującego prawa, a wszelkie regulacje umowne sprzeczne z powszechnie obowiązującymi przepisami są nieważne. Wyłączeniu często towarzyszy zobowiązanie do wyczerpania drogi odwoławczej od wydanego nakazu ujawnienia, a także zobowiązanie do poinformowania o nakazie „właściciela” informacji (o ile przepisy na to pozwalają).
- Wreszcie zdarza się, że strony regulują wyraźnie, iż nie stanowi naruszenia poufności ujawnienie informacji za zgodą podmiotu, którego tajemnicą jest informacja. Jest to rozwinięcie ogólnej zasady prawnej, iż podmiot władający danym dobrem może decydować o jego losie.
Wskazywanie wyłączeń spod rygorów poufności jest działaniem kontr-intuicyjnym. Celem umów NDA jest bowiem uregulowanie zasad ograniczania, wykorzystania i rozpowszechniania informacji poufnych. Należy jednak pamiętać, iż zbyt rygorystyczne postanowienia NDA są w stanie uniemożliwić osiągnięcie celu, dla którego wiadomości przekazano. Co więcej, mogą one także doprowadzić do uznania części lub całości postanowień umowy za nieobowiązujące. Do NDA mają zastosowanie ogólne zasady wykładni, w myśl których oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Radca Prawny
Andrzej Oryl
Więcej ciekawostek wraz z naszym omówieniem znajdziecie Państwo w Przeglądzie Prawnym:Przeglad-Prawny-Lipiec-2023
[1] Por. art. 11 ustawy z dnia z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1233), dalej: „Uznk”.
[2] Por. Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, TRIPS) Section 7 protection of undisclosed information article 39.
[3] A. Michalak [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, wyd. II, red. M. Sieradzka, M. Zdyb, Warszawa 2016, art. 11.
[4] Por. art. 18 Uznk.
[5] Por. art. 23 Uznk.
[6] J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2019.
[7] A. Michalak [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, wyd. II, red. M. Sieradzka, M. Zdyb, Warszawa 2016, art. 11.
