CZY WPROWADZENIE SYSTEMU NO-FAULT TO DOBRE ROZWIĄZANIE?

Data publikacji: 08-08-2022

Temat systemu no-fault powrócił wraz z projektem zmian w Kodeksie karnym, który w dniu 22 lutego br. wpłynął do Sejmu, a nad którym obecnie obraduje Senat. Jedną z proponowanych zmian we wspomnianym projekcie jest zaostrzenie odpowiedzialności karnej lekarzy za popełnienie przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci – z kary wynoszącej od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności na zagrożenie karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Nie jest zaskoczeniem, że projekt ten został oceniony negatywnie przez Naczelną Radę Lekarską, która w swym stanowisku z dnia 10 listopada 2021 r., wydanym w ramach konsultacji społecznych skrytykowała stale zaostrzające się przepisy o odpowiedzialności prawnej lekarzy i lekarzy dentystów za wszelkie niepowodzenia w trakcie prowadzenia procesu leczniczego.

Zdaniem Naczelnej Rady Lekarskiej, uzasadniona obawa o utratę wolności, utratę prawa wykonywania zawodu czy poniesienie innej surowej kary za działania podjęte w celu ratowania czyjegoś życia czy zdrowia powoduje, że trudno będzie pozyskać lekarzy gotowych do odbycia specjalizacji w dziedzinach medycyny szczególnie narażonych na ryzyko zabiegowe oraz lekarzy gotowych do wykonywania pracy w warunkach bezpośredniego narażenia pacjenta na utratę życia czy zdrowia.

Kolejny raz Naczelna Rada Lekarska powraca do swojego postulatu jakim jest system no-fault, zakładający, że w przypadku niepowodzenia leczniczego, do którego doszło nieumyślnie, główny akcent położony zostanie na zadośćuczynieniu roszczeniom odszkodowawczym pacjenta, a nie na ukaraniu personelu medycznego.

Czy wyłączenie odpowiedzialności karnej w stosunku do lekarzy z tytułu popełnienia błędu medycznego jest uzasadnione?

Co najmniej trudne do wyobrażenia jest wyłączenie odpowiedzialności karnej przedstawicieli zawodów medycznych w przypadku rażącego niedbalstwa, czyli w sytuacjach przekroczenia podstawowych zasad staranności, postepowania zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.

Przepis art. 155 k.k., który jest podstawą odpowiedzialności karnej za nieumyślne spowodowanie śmierci, brzmi: „Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

W wyroku Sądu Najwyższego z 10 grudnia 2002 r. (V KK 33/02) została sformułowana następująca teza: „lekarz może odpowiadać karnie za przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu pacjenta w związku z zabiegiem leczniczym (rozumianym w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tzn. obejmującym diagnozę, terapię i profilaktykę chorób) tylko w razie zawinionego błędu sztuki lekarskiej. Ustalenie błędu w sztuce lekarskiej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował albo mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej„.

Dla zakwalifikowania czynu lekarza jako przestępstwa uregulowanego w art. 155 k.k. konieczne jest ustalenie, że:

• miał on świadomość tego, że pełni wobec pacjenta funkcję gwaranta,
• zaniechanie udzielenia świadczenia zdrowotnego było wynikiem niezachowania ostrożności wymaganej w postępowaniu lekarskim w danej sytuacji,
• przewidywał on lub przynajmniej mógł przewidzieć takie skutki swego zaniechania.[1]

Odpowiedzialność karna warunkowana jest zatem m.in. popełnieniem błędu w sztuce lekarskiej.

Postulowany system no-fault kładzie natomiast nacisk na odpowiedzialność cywilną i dyscyplinarną, która może okazać się nie do końca adekwatną odpowiedzialnością przy błędach medycznych…

apl. radc. Aleksandra Wrzosek

[1] Kodeks karny. Komentarz, red. prof. dr hab. Ryszard Stefański